ماه مبارک رمضان در لسان قرآن و روایات اهل‌بیت(ع) به ماه رحمت و مغفرت مشهور است، ماهی که درهای آسمان گشوده شده و بیش از هر زمان دیگری فرصت است تا بیشترین بهره را از این خوان رحمتی که گسترده شده، ببریم، اما به شرط آنکه راهش را بلد باشیم. در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام سیدجواد بهشتی، کارشناس مذهبی و کارشناس معارفی برنامه‌هایی همچون «سمت خدا» چرایی عظمت رمضان‌المبارک و راه‌های بهره‌مندی هر چه بیشتر از برکات آن را بررسی کرده‌ایم.
ماه مبارک رمضان چه جلوه‌ای از جلوه‌های مهر و محبت الهی را آشکار می‌کند و آیا اساساً می‌توان این ضیافت را جلوه رحمت و محبت الهی دانست؟
از مهم‌ترین صفات خدای متعال که او را به آن‌ها می‌شناسیم و پیامبر(ص) هم به ما توصیه کرده‌اند خدا را به آن‌ها بخوانیم و بشناسیم، مهربانی است که در دو صفت رحمان و رحیم تجلی یافته؛ چنان که پیامبر اکرم(ص) فرمود: همه کارها را اعم از کوچک و بزرگ با «بِسْمِ ٱللهِ ٱلرَّحْمنِ ٱلرَّحِیم» آغاز کنید.
یکی از نشانه‌های مهربانی خدا این است که فرصت‌های ویژه‌ای را در اختیار بندگان قرار می‌دهد تا هم به او نزدیک شوند، هم گناهانشان را برطرف و گذشته‌ها را جبران کنند و هم تا جای ممکن رشد و پیشرفت داشته باشند. برای همین هم در میان ۱۲ ماه سال، سه ماه رجب، شعبان و رمضان‌المبارک را به عنوان فرصت ویژه در اختیار بندگان قرار داده که البته رمضان در اوج آن‌ها قرار دارد. ماهی که به تعبیر روایات، در آن درهای جهنم بسته و درهای بهشت باز است، دعاها مستجاب می‌شود، اعمال نیک ما در پاداش ضریب می‌گیرند و هر مستحبی اثر دوچندان می‌یابد و دست و پای شیطان در غل و زنجیر است. این‌ها مثل تخفیفات ویژه‌ای است که فروشگاه‌ها در مناسبت‌های مختلف برای جلب مشتری ارائه می‌دهند. خدا هم از سر مهر و محبت به بندگان، در ماه مبارک رمضان سازوکارهای تشویقی و انگیزشی قرار داده تا بندگان جذب و همراه شوند و افراد مأیوس، منحرف، گنهکار و ناامید به خود بیایند و از این ظرفیت و لطف استفاده حداکثری را داشته باشند.
شاهراه استفاده حداکثری از ماه مبارک رمضان چیست و در پرتو این مهربانی و لطف خدا قرار است چه اتفاقات مبارکی برای فرد و جامعه بیفتد؟
ماه مبارک رمضان فرصتی است که خدا از روی مهر برای بندگان قرار داده است، چون خدا بندگان را دوست دارد و می‌خواهد آن‌ها خوشبخت و سعادتمند باشند. برای این سعادت و خوشبختی هم قرآن را نازل کرده است. قرآنی که در شب قدر بر قلب مبارک پیامبر(ص) نازل شده و ما نیز هر سال در این شب، مراسم احیا، مناجات و دعاخوانی برگزار می‌کنیم. قرآن را مقابل صورت گشوده و روی سر می‌گذاریم و از خدا می‌خواهیم بهترین مقدرات را برای یک سال پیش رو برای ما رقم بزند. این تمسک ما به قرآن در شب قدر یعنی ما نیروی انسانی و امکانات و بودجه داریم اما نیازمند برنامه هستیم؛ برنامه‌ای که قرآن در اختیار ما قرار می‌دهد. خدا از سر مهربانی خود به ما می‌گوید از این برنامه برای رسیدن به قله رشد و کمال استفاده کنید.
بنابر تصریح روایات، شیطان در ماه مبارک رمضان در غل و زنجیر است و آن آزادی عمل همیشگی را برای فریب و انحراف انسان‌ها ندارد، این به چه معناست و چه جلوه دیگری از مهربانی رمضانی خدا را آشکار می‌کند؟
خدا انسان را با اختیار آفریده تا با میل خود به خوبی یا بدی گرایش داشته باشد، چنان‌که قرآن می‌فرماید: «فَأَلْهَمَ‌ها فُجُورَ‌ها وَ تَقْواها؛ سپس فجور و تقوایش، شر و خیرش را به او الهام کرده است». این میل به خوبی و بدی در انسان وجود دارد، اما در ماه مبارک رمضان از نفوذ شیطان در انسان کم می‌کند، چون خدا بر شیطان تسلط دارد. شیطان دشمن قسم‌خورده انسان است و به تصریح قرآن، به عزت و جلال الهی سوگند خورده تا بتواند، بندگان را منحرف و بیچاره کند، اما خدا از سر مهربانی و رحمت بیش از اندازه‌ای که در رمضان‌المبارک به بندگان دارد در این ماه که ضیافت الله است از نفوذ و قدرت شیطان کم می‌کند تا انسان‌ها با تسلط بیشتر بر خود و تقویت تقوا از مسیر روزه‌داری و دیگر عبادات، مسیر کمال را طی کنند و تصمیماتی بگیرند و رفتارهایی داشته باشند.
چرا برای رسیدن به مقصد قرب در ماه مبارک رمضان باید مسیر روزه‌داری را طی کنیم؟ روزه چه نقشی در این قرب دارد؟
قرآن بهترین پاسخ را درباره چرایی وجوب روزه رمضان می‌دهد و می‌فرماید: روزه برای رسیدن به تقواست «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَی الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ». روزه رمضان فرصت سنجش خویشتن‌داری و خودکنترلی انسان‌هاست. با اراده است که می‌توان انسان‌ها را ارزش‌گذاری کرد. روزه به ما این قدرت را می‌دهد که از مسیر اشتباه دور شویم و به آن ورود نکنیم، به عبارت دیگر، روزه در مقابل شهوات، حرص‌ها و مطامع و ورود به راهی که می‌دانیم اشتباه است خویشتن‌داری را به ما یاد می‌دهد. برای مثال اگر وارد سایت و کانالی شوم که می‌دانم مطالب و محتوایش حرام و سبب گناه است، خارج می‌شوم.
وقتی در ماه مبارک رمضان از غذای حلال و خوردن و نوشیدن برای خدا دست می‌کشیم، درواقع خودکنترلی را تمرین می‌کنیم و این تمرین به ما قدرت اراده می‌دهد و اینچنین، پله‌های بعدی رشد را راحت‌تر طی می‌کنیم. چون پله بالاتر و کامل‌تر از گناه نکردن این است که با اراده و آگاهی در مسیر قرب حرکت کنیم. روزه به ما جرئت می‌دهد با اراده و آگاهی، هوس‌ها و شیرینی‌های دنیا را کنار بزنیم و به خدا رو کنیم و در مسیر قرب پیش برویم.
چطور از این فرصت طلایی یک ماهه بیشترین استفاده را داشته باشیم و بقیه سال هم از برکات آن بهره ببریم؟
ماه مبارک رمضان بهترین فرصت برای تجدیدنظر در اخلاق، کنار گذاشتن بدی‌ها و رذائل اخلاقی و آراستگی به فضائل و ارزش‌هاست. ممکن است ما به رذائلی همچون حرص و طمع، بدزبانی، دروغ‌گویی و... دچار باشیم، رمضان این فرصت را در اختیار ما قرار داده که نفسمان را از این آلودگی‌ها پاک کنیم و در مقابل، به ارزش‌هایی همچون عطوفت و رأفت، رسیدگی به مشکلات دیگران، راست‌گویی و... آراسته شویم. اصلاً خوب است رمضان را فصل این تحولات قرار دهیم. انس با قرآن و دعا به‌ویژه در شب‌های ماه مبارک به این استفاده کمک بسیار می‌کند.
این تغییر و تحولات و آراسته شدن به اوصاف و ارزش‌های اخلاقی چه آثار اجتماعی‌ای دارد؟
روزه‌داری، عبادات و مناجات‌های رمضان علاوه بر دستاوردهای فردی، در بعد اجتماعی هم اثر خاص دارد و به کاهش آسیب‌ها کمک می‌کند. گزارش‌های مستند نشان می‌دهد آسیب‌های اجتماعی در ماه مبارک رمضان به‌شدت کاهش می‌یابد، این یعنی در پرتو خویشتن‌داری و خودکنترلی ایجاد شده با روزه و معنویتی که سبک زندگی پیدا می‌کند، چنین تحولاتی رخ می‌دهد.
نظر شما